Νικολάι Κοζάνοφ

Ακαδημία Robert Bosch Fellow, Πρόγραμμα Ρωσίας και Ευρασίας, Chatham House

Κατά τη διάρκεια του πρόσφατου ταξιδιού του στην Τεχεράνη, ο Βλαντιμίρ Πούτιν διαβεβαιώθηκε από τον Ανώτατο Ηγέτη του Ιράν ότι οι δύο χώρες παραμένουν εταίροι στη Συρία. Αλλά αυτή η συνεργασία πιθανότατα θα δοκιμαστεί στο μέλλον. 

Τουλάχιστον προς το παρόν, η Τεχεράνη χρειάζεται τη Μόσχα. Το Ιράν δεν θα ήταν σε θέση να σώσει το συριακό καθεστώς χωρίς τη ρωσική υποστήριξη, για να μην αναφέρουμε ότι θα παράσχει στη Δαμασκό εξοπλισμό που εγγυάται την ανωτερότητα των συριακών κυβερνητικών δυνάμεων: η Ρωσία το έχει αυτό στο δώρο της. Η ρωσική κυβέρνηση, σε απάντηση, υποστηρίζει την ιρανική ανάμειξη στις διαπραγματεύσεις για τη Συρία. Η Ρωσία και το Ιράν όχι μόνο επιμένουν στον διάλογο μεταξύ της Δαμασκού και της αντιπολίτευσης, αλλά και οι δύο επιθυμούν να εξασφαλίσουν την επιβίωση των συριακών κυβερνητικών θεσμών και του Μπασάρ αλ Άσαντ.

Ένα μήνυμα υποστήριξης του Ιράν προς τη Ρωσία εστάλη στα μέσα Οκτωβρίου, όταν ο πρόεδρος του ιρανικού κοινοβουλίου, Αλί Λαριτζάνι, συνάντησε τον Πούτιν στο Σότσι και κάλεσε τη Μόσχα να παίξει τον ρόλο του εγγυητή της ασφάλειας. Ο Λαριτζάνι δεν είναι απλώς ομιλητής του Ματζλίς, αλλά και η οικογενειακή του φυλή έχει επίσης επιρροή. Ενσαρκώνει τις «πραγματιστικές» απόψεις εκείνων που παραδοσιακά επικρίνουν τη Ρωσία. Το να επαινεί τον Ρώσο πρόεδρο για τις προσπάθειές του στη Συρία υποδηλώνει ότι η ιρανική πολιτική ελίτ έχει καταλήξει σε συναίνεση για τη συνεργασία με τη Ρωσία.

Η Μόσχα και η Τεχεράνη φαίνεται επίσης να έχουν καταλήξει σε κοινή άποψη για το πεπρωμένο του Άσαντ. Και οι δύο αποδέχονται το ενδεχόμενο της Συρίας χωρίς τον Άσαντ. Για τη Ρωσία και το Ιράν, η διατήρηση του Άσαντ στην εξουσία είναι απλώς το μέσο για να συνεχίσουν την πολιτική τους στη Συρία. Η Ρωσία αντιμετωπίζει αυτό που θεωρεί ως πρόκληση ασφαλείας για τη σταθερότητα του μετασοβιετικού χώρου που θέτουν οι ριζοσπάστες ισλαμιστές. Η Μόσχα χρησιμοποιεί επίσης τη στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή ως μοχλό με τη Δύση. Για το Ιράν, ο αγώνας του στη Συρία είναι μέρος της προσπάθειάς του να είναι η κορυφαία περιφερειακή δύναμη.

Υπάρχουν όμως έξι λόγοι για τους οποίους η ρωσο-ιρανική συνεργασία θα είναι περιορισμένη:

Πρώτον, ούτε η Ρωσία ούτε το Ιράν ενδιαφέρονται για μια ολοκληρωμένη συμμαχία. Η Μόσχα δεν επιθυμεί να είναι μέρος ενός φιλοσιιτικού στρατοπέδου που αντιμετωπίζει τον σουνιτικό συνασπισμό υπό την ηγεσία του GCC. Αυτό θα επηρεάσει τη ρωσική ασφάλεια, καθώς ο μουσουλμανικός πληθυσμός των 17 εκατομμυρίων είναι σε μεγάλο βαθμό σουνίτες.

Δεύτερον, η Τεχεράνη ανησυχεί επίσης για την εμπλοκή της στην ευρύτερη ρωσική αντιπαράθεση με τη Δύση, ενώ αναζητά ευρωπαϊκές τεχνολογίες και χρήματα.

Διαφήμιση

Τρίτον, η Μόσχα εγγυήθηκε στο Ισραήλ ότι οι ρωσικές ενέργειες στη Συρία δεν θα αποτελούσαν απειλή για το Ισραήλ. Αυτό, φυσικά, είναι αντίθετο με τα συμφέροντα του Ιράν. Το Ιράν θα προσπαθήσει να αυξήσει την παρουσία του στη νότια Συρία για να έχει καλύτερη πρόσβαση στη Χεζμπολάχ και στα ισραηλινά σύνορα.

Τέταρτον, ενώ υποστηρίζει σε μεγάλο βαθμό τις ρωσικές αεροπορικές επιδρομές, κάποια από την ιρανική πολιτική ελίτ ανησυχεί ότι η Ρωσία μπορεί να κατακτήσει τις επιτυχίες της Τεχεράνης στη Συρία. Οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ιρανική υποστήριξη ότι το συριακό καθεστώς κατάφερε να επιβιώσει μέχρι τώρα. Η ρωσική στρατιωτική εμπλοκή έχει επισκιάσει την ιρανική βοήθεια.

Πέμπτον, ένα μέρος της συριακής ελίτ χαιρετίζει τη ρωσική παρουσία ως μέσο εξισορρόπησης της Τεχεράνης. Αυτό αναπόφευκτα θα απασχολήσει τους Ιρανούς των οποίων οι στρατιωτικοί ηγέτες δεν βλέπουν τον Άσαντ ως ένα απλό εργαλείο εξωτερικής πολιτικής. Στις 3 Νοεμβρίου, ο επικεφαλής του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν (IRGC), υποστράτηγος Μοχάμαντ Αλί Τζαφάρι, είπε ότι η Ρωσία «μπορεί να μην ενδιαφέρεται αν ο Άσαντ παραμείνει στην εξουσία όπως εμείς».

Ο έκτος και τελευταίος λόγος για τον οποίο η ρωσο-ιρανική συνεργασία είναι περιορισμένη είναι ότι οι Ιρανοί περιμένουν ανταπόδοση από τη Συρία όταν τελειώσει η σύγκρουση. Τώρα, θα πρέπει να το μοιραστούν με τη Μόσχα. Αυτό θα μπορούσε να υπονομεύσει οποιαδήποτε αναβίωση του έργου του αγωγού φυσικού αερίου Ιράν-Ιράκ-Συρία-Μεσόγειο που επιθυμεί η Τεχεράνη αλλά ανησυχεί για τη Ρωσία.

Η Ρωσία και το Ιράν μάλλον κατανοούν τα όρια της συνεργασίας τους στη Συρία. Και μέχρι στιγμής, ο στρατιωτικός συντονισμός μεταξύ των δύο ήταν αποσπασματικός. Κανένας από τους δύο δεν βιάζεται να δημιουργήσει κοινές δομές διοίκησης, και στις περισσότερες περιπτώσεις, προτιμούν απλώς να ακολουθούν παράλληλες διαδρομές προς τον ίδιο προορισμό.