Η Επιτροπή πρόκειται σύντομα να ξαναμπεί στη μάχη για τη μετανάστευση. Το αν θα το κάνει δειλά ή με μια λαίλαπα πολιτικού θάρρους μένει να φανεί. Τις επόμενες εβδομάδες πρόκειται να αποκαλύψει τις ιδέες της για μια «Ευρωπαϊκή Αρχή Εργασίας», ένα ισχυρό νέο εργαλείο που δεν αφορά ειδικά την εργασία των μεταναστών, αν και οι στόχοι της περιλαμβάνουν ξεκάθαρα την επιτάχυνση της επανεγκατάστασης των μεταναστών και τη βοήθεια στην εύρεση εργασίας.
Ο Jean-Claude Juncker, πρόεδρος της Επιτροπής, σηματοδότησε αυτή την πρωτοβουλία σχεδόν στην άκρη κατά την ετήσια ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης τον περασμένο Σεπτέμβριο. Έκτοτε, δεν προέκυψαν λεπτομέρειες που να κοσμούν τις λίγες μειλίχιες λέξεις που μιλούσαν για «καλύτερη διαχείριση διασυνοριακών καταστάσεων» και «προώθηση των ευκαιριών που προσφέρει η ευρωπαϊκή αγορά εργασίας τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους εργαζόμενους».
Θα πρέπει να περιμένουμε και να δούμε ποια εντολή προτείνει η Επιτροπή να δώσει αυτό το νέο όργανο και ποιες θα είναι οι αντιδράσεις από τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η ιδέα μιας νέας «αρχής» θα μπορούσε είτε να ρίξει φρέσκο πετρέλαιο στις φλόγες του ανεπίλυτου προγράμματος επιμερισμού του προσφυγικού βάρους των Βρυξελλών, είτε εάν αντιμετωπιστεί επιδέξια θα μπορούσε να βοηθήσει στη δημιουργία ενός νέου πλαισίου για την αντιμετώπιση του διαφαινόμενου μεταναστευτικού προβλήματος της Ευρώπης.
Σιγά-σιγά, και συχνά απρόθυμα, οι σχεδιαστές πολιτικής σε όλη την Ευρώπη συνειδητοποιούν το γεγονός ότι η αυξανόμενη τάση συνταξιοδότησης σε συνδυασμό με τη χαμηλή γονιμότητα σημαίνει ότι το ενεργό εργατικό δυναμικό της ΕΕ των 240 εκατομμυρίων ατόμων θα είναι περίπου 25 εκατομμύρια λιγότερο σε 30 χρόνια. Αυτό είναι ένα τεράστιο κομμάτι των ελλειπόντων φορολογικών εσόδων και της κατανάλωσης, καθώς και μια πρόσθετη επιβάρυνση για την υγειονομική περίθαλψη και τις συντάξεις. Η αυξημένη παραγωγικότητα και οι πιο αποτελεσματικές αγορές εργασίας θα βοηθήσουν, αλλά η πιο προφανής λύση είναι η περισσότερη μετανάστευση.
Η Κομισιόν εδώ και αρκετό καιρό προέβλεψε σιωπηλά όλα αυτά, αλλά απέφυγε να τα κάνει πρωτοσέλιδα από φόβο μήπως επιδεινώσει τη διαμάχη για τους πρόσφυγες στην Ευρώπη. Ωστόσο, βαδίζει προς μια κοινή μεταναστευτική πολιτική, με αξιωματούχους να αναζητούν τρόπους να απομακρυνθούν από το αδιέξοδο μεταξύ των κυβερνήσεων της ΕΕ σχετικά με το σχέδιο επιμερισμού του προσφυγικού βάρους. Αυτό προτάθηκε από τις Βρυξέλλες στον απόηχο της «μεταναστευτικής κρίσης» του 2015-16, αλλά τορπιλίστηκε από το μπλοκ του Βίσεγκραντ των Κεντρικών και Ανατολικών Ευρωπαίων.
Αντίθετα, η Επιτροπή θα πρέπει να επικεντρωθεί σε μια πιο εποικοδομητική και εθελοντική προσέγγιση που προχωρά πολύ περισσότερο από τις ποσοστώσεις επανεγκατάστασης. Θα πρέπει να ζητηθεί από τα κράτη μέλη να συμφωνήσουν σχετικά με το ποιες είναι και ποιες δεν είναι οι εθνικές ευθύνες και τα προνόμια για τη μετανάστευση. Αυτό θα συνέβαλε πολύ στον καθορισμό των παραμέτρων για συλλογικές δράσεις σε επίπεδο ΕΕ.
Στο νέο πλαίσιο θα πρέπει να ενσωματωθεί μια συμφωνία για πιο ευέλικτες πολιτικές απαντήσεις, έτσι ώστε τα κράτη μέλη να μπορούν να αποφασίσουν ποια προβλήματα θα χειριστούν μόνα τους. Η έμφαση στις εθελοντικές δράσεις θα καθησυχάσει τις κυβερνήσεις ότι οι Βρυξέλλες έχουν εγκαταλείψει τον άκαμπτο επιμερισμό των βαρών.
Από οικονομικής πλευράς, η Επιτροπή εξετάζει ένα είδος «Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Αλληλεγγύης» για να κατανείμει το κόστος των επενδύσεων στην επανεγκατάσταση, τη στέγαση και την εκπαίδευση των μεταναστών. Αυτό θα βοηθούσε στην κάλυψη των παρεπόμενων δαπανών όπως οι ενισχυμένες αναπτυξιακές πολιτικές για την Αφρική. Η σκέψη των Βρυξελλών είναι ότι τα φτωχότερα μέλη της ΕΕ - ιδίως οι αρνητές του Βίσεγκραντ - μπορεί να προτιμήσουν να συνεισφέρουν «σε είδος» στη νέα στρατηγική μετανάστευσης παρέχοντας εξοπλισμό και προσωπικό σε σχετικές πρωτοβουλίες.
Η Επιτροπή είναι πιθανό να έχει μια σκληρή μάχη μπροστά, καθώς, μέχρι στιγμής, οι λαϊκιστές έχουν κερδίσει όλες τις μάχες για τη μετανάστευση. Παίζοντας με τους φόβους ότι η Ευρώπη θα «κατακλυστεί» από ανεξέλεγκτους ανθρώπους των σκαφών, μερικοί από τους οποίους μπορεί να είναι ακόμη και τζιχαντιστές, οι αντίπαλοι της μετανάστευσης υπερασπίστηκαν με επιτυχία την ανάγκη για τείχη και όχι την ενσωμάτωση νεοφερμένων.
Αλλά αυτό δεν θα επιλύσει τις ανάγκες της Ευρώπης σε ανθρώπινο δυναμικό ή την ακαταμάχητη πίεση που ασκείται από τις πληθυσμιακές εκρήξεις τόσο στην Αφρική όσο και στον αραβικό κόσμο. Η υπόθεση μιας μετρημένης, μακροπρόθεσμης πανευρωπαϊκής στρατηγικής για τη μετανάστευση είναι αδιαμφισβήτητη και πρέπει να επιχειρηματολογηθεί από την Επιτροπή πιο δυνατά και με πολύ μεγαλύτερη πεποίθηση από ό,τι μέχρι σήμερα.
Εν τω μεταξύ, μια ενδιαφέρουσα υποσημείωση είναι ότι η χάραξη πολιτικής της Επιτροπής για τη μετανάστευση θα βρίσκεται πλέον σε μεγάλο βαθμό στα ελληνικά χέρια. Σε μια ασυνήθιστη ανωμαλία, η προαγωγή της Παρασκευής Μίχου ως επερχόμενης Γενικής Διευθύντριας Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων σημαίνει ότι τόσο αυτή όσο και ο επίτροπός της, Δημήτρης Αβραμόπουλος, έχουν την ίδια εθνικότητα. Ας ελπίσουμε ότι αυτή η απόκλιση από τη συνήθη πρακτική δεν θα αποδυναμώσει με κανέναν τρόπο το χέρι της Επιτροπής όταν προτρέπει μια νέα προσέγγιση της ΕΕ στα ακανθώδη ζητήματα της μετανάστευσης.